Infrastructuursubsidies ziekenhuizen gekrompen naar minder dan de helft

Zorgnet-Icuro: 'Dalende subsidies doen zorginfrastructuur fors verouderen'

Sinds een aantal jaren neemt de veroudering van het zorgpatrimonium stelselmatig toe. Zorgvoorzieningen stellen investeringen uit omwille van het hoge kostenplaatje. Zorgnet-Icuro pleit voor een hervorming van het financieringssysteem dat aansluit bij de realiteit van vandaag. 

Na eigen onderzoek pleit Zorgnet-Icuro voor een grondige hervorming van het financieringsmodel van de infrastructuur. Specifiek voor de ziekenhuizen moet die hervorming ook sporen met de hertekening van het ziekenhuis- en bredere zorglandschap. 

Investeringen in vrije val

De investeringen in zorginfrastructuur zijn de laatste jaren in vrije val, zowel voor algemene, psychiatrische en revalidatieziekenhuizen, als woonzorgcentra. Dat meldt Zorgnet-Icuro. Tegenover fors gestegen bouwkosten, strengere regelgeving en hogere financieringslasten staat een dalende subsidiëring van de Vlaamse overheid. Dat doet veel projecten vertraging oplopen of helemaal van de tekentafel verdwijnen.

Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van koepelorganisatie Zorgnet-Icuro: “Zorgnet-Icuro vraagt dat de infrastructuursteun voor ziekenhuizen en woonzorgcentra minstens weer meegroeit met de reële bouwkosten, de kost van de opgelegde normen en de hogere financieringskosten. En we moeten de bouwnormen durven herbekijken om de factuur te verlichten.” 

De situatie in de algemene, psychiatrische en revalidatieziekenhuizen

Met de zesde staatshervorming werden de gemeenschappen volledig bevoegd voor de financiering van de infrastructuur van de algemene, psychiatrische en revalidatieziekenhuizen. Vlaanderen ontwierp hiervoor een forfaitair financieringssysteem:

- het instandhoudingsforfait dient voor onderhoudswerken,

- het strategisch forfait heeft een ziekenhuis nodig voor ingrijpende werken: een nieuwbouw of een zogenaamde herconditionering (het volledig strippen of herbestemmen van gebouwen).

Zorgnet-Icuro stelt vast dat de infrastructuursubsidies die de Vlaamse overheid voorziet voor de ziekenhuizen sinds de bevoegdheidsoverdracht stevig zijn gekrompen, met name van 502 miljoen euro in 2016 naar minder dan de helft in 2025, met name 231 miljoen.

Op basis van recente nieuwbouwprojecten van algemene ziekenhuizen becijferde de koepelorganisatie dat gemiddeld slechts 64% van de infrastructuur effectief gesubsidieerd wordt.

Meer kosten, meer verplichtingen
De reële bouwkosten zijn veel sneller gestegen dan de zogenaamde “bouwplafonds” voor wat de overheid geeft aan subsidies. Directies geven aan dat de bouwkost van een operatiezaal of afdeling voor intensieve zorgen vandaag dubbel zo hoog is dan wat de overheidsfinanciering voorziet.
Daarnaast zijn de bouwtechnische en fysische normen de afgelopen jaren enorm toegenomen, bijvoorbeeld rond toegankelijkheid, bodemonderzoek, geluidsoverlast enz. Maar tegenover die verplichtingen staat geen bijkomende subsidiëring.
Ook de financieringskosten nemen toe. Sinds 2022 zijn de rentevoeten gestegen en moeten zorgaanbieders hun hele bouwproject financieren vóór ze de subsidies krijgen uitbetaald. 

Als gevolg hiervan stellen ziekenhuizen investeringen uit, met een gradueel toenemende veroudering van het patrimonium tot gevolg. In 2014 had de Vlaamse ziekenhuisinfrastructuur nog 53% van zijn aanvankelijke waarde, in 2024 was dat gezakt naar 47%. De investeringen kunnen m.a.w. het ritme van de slijtage niet volgen. 

'De investeringen kunnen het ritme van de slijtage niet volgen'

De situatie in de woonzorgcentra

De Vlaamse woonzorgcentra kampen met gelijkaardige problemen. In 2016 voerde de Vlaamse regering een nieuw forfaitair financieringsmodel in voor de infrastructuur van woonzorgcentra, met name een infrastructuurforfait per erkende woongelegenheid. In 2016 bedroeg dat forfait vijf euro per verblijfsdag: het betekende toen een verlaging van de subsidiëring van de bouwkosten van 60% naar 38%. 

Acht jaar later zien we dat de toename van de bouwkosten, de hogere financieringskosten en de strengere normen de kloof met het forfait almaar groter maken.

Het infrastructuurforfait van de overheid bedraagt nu 6,29 euro per dag. Dat betekent dat het VIPA-forfait momenteel nog maar 20% van de investeringskosten dekt. De overige 80% moet via de dagprijs doorgerekend worden aan de bewoners. Ook woonzorgcentra moeten de initiële investeringskost voor 100% zelf dragen.

Dit resulteert ook bij de woonzorgcentra in een enorme vertraging in de investeringen. De ouderdomsindicator, met name de verhouding tussen de huidige waarde van het gebouw en de oorspronkelijke waarde is gedaald onder de norm van 60%; de gebouwen zijn gemiddeld ouder dan 13 jaar.

'Wie wel nog investeert moet zwaar doorrekenen in de dagprijs en komt voor nieuwbouwprojecten uit op dagprijzen van 95 tot 100 euro'

Uit de continuïteitsratio kunnen we afleiden dat meer dan de helft van de voorzieningen onvoldoende investeert om zijn zorgvastgoed up-to-date te houden. Wie wel nog investeert moet zwaar doorrekenen in de dagprijs en komt voor nieuwbouwprojecten uit op dagprijzen van 95 tot 100 euro.

Het zet de betaalbaarheid voor de bewoner én de financiële leefbaarheid van woonzorgcentra zwaar onder druk. 

Caroline Gennez: 'Tachtig miljoen extra investeren'
Vlaams minister van Welzijn Caroline Gennez zegt in een reactie de regelgeving te zullen vereenvoudigen "zowel om het voor organisaties eenvoudiger te maken om een dossier in te dienen als voor de administratie om die dossiers te behandelen. Momenteel onderzoeken we waar we regels soepeler kunnen maken, uiteraard met als doel om gebouwen neer te zetten die kwaliteitsvol en 'futureproof' zijn."
"Daarnaast gaan we met de Vlaamse regering tachtig miljoen extra investeren in ons zorgpatrimonium en onderzoeken hoe we bijkomend privaat kapitaal kunnen aantrekken in een transparant en kwaliteitsvol kader."